Veriu Portal Revista Histori, Seksi ne cift, Psikologjia, Mjeku pergjigjet A e shiti Enver Hoxha Kosovën?!

A e shiti Enver Hoxha Kosovën?!

Publikuar me 20 Tet 2009

A e shiti Enver Hoxha Kosovën?!

Sa e vërtetë është që raportet miqësore të asokohe, le t’i quajmë bile vëllazërore, mes partive komuniste dhe qeverive të dy vendeve fqinje ja thjeshtuan mjaft detyrën jugosllavëve për ta rimarrë nën kontroll Kosovën dhe më pas, për ta bërë pjesë përbërëse të Federatës së ardhshme?

Tërheqja e detyruar e trupave ushtarake gjermane nga vendet e Ballkanit, të ndjekur nga shembja e sistemit të aleancave me pushtuesit dhe rënia e regjimeve kuislinge lokale, vuri pashmangshmërisht në plan të parë çështjen e integritetit territorial të vendeve ballkanike, elementi më i ndjeshëm i të cilës ishte natyrisht rivendosja e kufijve shtetërorë, pjesërisht apo tërësisht të fshira gjatë luftës në të gjithë gadishullin. Sipas një protokolli të heshtur por të pandryshueshëm, të gjitha qeveritë e dalë nga rezistenca – shpesh herë, me pjesëmarrjen e burrave politikë, të caktuar nga mbretërit e mërguar – u vunë menjëherë në punë për të vendosur autoritetin e tyre mbi territoret kombëtarë respektivë, duke këmbëngulur në respektin e kufijve të vjetër të kohës së paraluftës. Në këtë mes, vendet më të prekura – dhe natyrisht më të interesuara për të rigjetur kufijtë e paraluftës, ishin pa dyshim Jugosllavia dhe Greqia, që të dyja viktima të agresionit hitlerian të vitit 1941 dhe të copëtimit territorial që rrodhi më pas, në përfitim të koalicioneve ballkanike profashiste. Le të rikujtojmë se Jugosllavia mbretërore u copëtua mes Gjermanisë hitleriane që instaloi në Beograd rrëgjimin kuisling të Nediçit dhe Italisë së Duçes që rrëmbeu mes të tjerash territore malazeze, kroate dhe sllovene, Kosovën – dhe e bashkoi me Shqipërinë. Krahas tyre ndërhyri Bullgaria e mbretit Boris që aneksoi thuaj krejt Maqedoninë, Hungaria e diktatorit Horthy që aneksoi thuaj krejt Vojvodinën si edhe Rumania e mbretit Karol që aneksoi disa territore të Serbisë, në të djathtë të lumit Morava. Paralelisht, Greqia u nda mes Gjermanisë, Italisë që përvetësoi krejt Epirin, Maqedoninë greke, ishujt e Jonit dhe një pjesë të atyre të Egjeut dhe së fundi Bullgarisë, që me këtë rast, doli në deti Egje. Në pritje të organizimit të një Konference ndërkombëtare që do të ratifikonte hartën e re ballkanike – në vazhdën e asaj të Versajës në përfundim të Luftës së Parë Botërore, ky problem u mbikëqyr në distancë nga Aleatët në frymën e vendimeve të përbashkëta, të ndërmarra në Teheran dhe në Jalta, që në parim nuk vinin aspak në dyshim trashëgiminë e dikurshme të Ballkanit. Ndërkohë, hapësira ballkanike e paslufte njohu disa ndryshime kufijsh. Veçse këto ndryshime prekën territoret periferike dhe aspak ato qendrore dhe përgjithësisht, ato vunë ballë përballë një shtet ballkanik me një tjetër jo-ballkanik. Kështu për shembull, në vitin 1947, Jugosllavia e re Federale aneksoi krahinën e Venetisë Juliane që dikur i përkiste Italisë; Greqia mundi të përvetësojë grupin e ishujve të Dodekanezit, të pushtuar nga Italia në fillim të shekullit gjatë luftës italo-turke. Po në vitin 1947, Bullgaria mundi të rikthehej në kufijtë e saj të përcaktuara nga Traktati i Nëjisë (1915) dhe përfundimisht mori Dobruxhën e Jugut, dikur të zhvatur nga Rumania e mbretit Karol. Së fundi Rumania – më e prekura e rajonit, përveç Dobruxhës të Jugut, humbi përfundimisht edhe Besarabinë, të aneksuar nga Bashkimi Sovjetik që prej vitit 1944 (Shënimi 1).

Rasti i Shqipërisë dhe i Jugosllavisë përbën një shembull në vetvete, qoftë në rrafshin territorial – pasi gjatë luftës, Shqipëria u gjend papandehur në kufijtë e saj «të mëdhenj», gjithsesi viktimë e pushtimit italian të vitit 1939 - qoftë edhe në atë të marrëdhënieve politike - për shkak të afrisë «vëllazërore» të pikëpamjeve të autoriteteve zyrtare. Udhëheqësit e rinj komunistë të Tiranës, pasi kishin mohuar traditën nacionaliste të Ballit Kombëtar që mbështetej mbi «Shqipërinë Etnike», dukshmërisht mbeteshin të kënaqur me gjendjen territoriale të trashëguar nga Mbretëria e Zogut. Zaten, ata nuk kishin as vullnetin po as edhe mjetet për të absorbuar zonat ndërshqiptare, dikur të pushtuara nga fashistët italianë. Nga ana e tyre, edhe zotërit e rinj të Beogradit donin të rimerrnin në dorë trashëgiminë territoriale të mbretërisë jugosllave : ata kishin jo vetëm ambicien por njëkohësisht edhe aftësinë dhe forcën për të realizuar këtë qëllim. .

Sa është e vërtetë që raportet miqësore të asokohe, le ti quajmë bile vëllazërore, mes partive komuniste dhe qeverive të dy vendeve fqinje ja thjeshtuan mjaft detyrën jugosllavëve për ta rimarrë nën kontroll Kosovën dhe më pas, për ta bërë pjesë përbërëse të Federatës së ardhshme, është po aq e vërtetë - bile edhe më tepër se e vërtetë - që vendimi që i parapriu këtij aksioni u mor jashtë vullnetit të shqiptarëve, qofshin ata komunistë të Kosovës qofshin edhe ata të PKSH. Aq më tepër, edhe vetë aksioni i rimarrjes së Kosovës nuk varej aspak nga shkalla e aprovimit apo nga shkalla e mosaprovimit të këtyre të fundit. Nuk ka asnjë pikë dyshimi që çështja e Kosovës mbetej kardinale për kombin shqiptar, të paktën për krahun nacionalist - një kufi ndarës me lëvizjen komuniste. Mjafton të kujtojmë që e gjithë klasa politike e vjetër e vendit preferoi më mirë të kumbisej në greminën e historisë, aq shumë ajo i ishte përkushtuar kësaj çështjeje.

Por me gjithë dhimbjen, nuk duhet të harrojmë se menjëherë pas lufte, çelësi i këtij problemi nuk gjendej më në duart e shqiptarëve. Zgjidhjet profiloheshin së pari në kuadrin jugosllav, më tej në planin rajonal dhe se fundi në planin internacional – gjithsesi, të detyruara nga rrethanat e Luftës së Dytë botërore dhe nga situata që rezultoi në fund të saj. E thënë ndryshe, rivendosja e autoritetit të regjimit të Titos për të rigjetur atë status quo ante proprietario (sh. 2) mbetej një ndërmarrje e brendshme e Jugosllavisë, për të cilën shgjymtyrëzimi i vendit – aneksimi i një pjese të madhe të Maqedonisë nga Bullgaria, të Vojvodinës nga Hungaria, e Malit të Zi dhe e bregdetit dalmat nga Italia apo së fundi, bashkimi i Kosovës me Shqipërinë italiane – s’ish gjë tjetër veç një dukuri e shkaktuar nga dhuna e luftës së fundit botërore dhe si e tillë, e paracaktuar të zhdukej në të njëjtën kohë bashkë me arsyet që e lindën.

Në çfarë mase, kjo mënyrë arsyetimi që shfaqet si një evidencë në analizat e gjeopolitikës evropiane të pasluftës, integrohet në logjikën analitike të nacionalizmit shqiptar? Përgjigjja është sa e qartë aq edhe e prerë: jo vetëm që raportet miqësore dhe «lidhjet vëllazërore» që lidhnin PKSH me simotrën e saj PKJ janë interpretuar si shfaqje të një nënshtrimi të thellë dhe primitiv, por edhe «aneksimi» i Kosovës nga ana e Jugosllavisë së re titiste është parë thjesht si shprehje e faktit se «Enver Hoxha ja shiti Kosovën serbëve».

Polemika u rindez me një forcë të veçantë veçanërisht pas vdekjes së Hoxhës – e ushqyer nga një numër i jo i vogël historianësh dhe vrojtuesish të jetës shqiptare – dhe në radhë të parë të asaj kosovare. Pasi gërmuan gjerë e gjatë periudhën e luftës dhe atë të pasluftës në kërkim të argumenteve – ndoshta edhe në kërkim të faturës së transaksionit, egzegjetët historianë kanë mundur të: - nënvizojnë mungesën e dukshme të referencave të çështjes kosovare në dokumentet kryesore të PKSH si dhe më vonë, në ato të PPSH ; - vërejnë se udhëheqësi shqiptar, i kapur nga një ndjenjë e thellë përuljeje, i raportonte në mënyrë të rregullt Titos gjithçka që ai dëgjonte lidhur me Kosovën; - shënojnë se ai i ka kryer një shërbim të madh mjeshtrit të tij të Beogradit, qoftë duke asgjësuar patriotët nacionalistë kosovarë të Luftës së Dytë, qoftë duke ja dorëzuar këta të fundit administratës titiste pasi ju kish lidhur fillimisht këmbët e duart.

Fakti që këta kërkues kanë mundur të zbulojnë natyrën e vërtetë të marrëdhënieve mes Enverit dhe Titos nuk habit aspak, sikundër nuk habit edhe fakti tjetër që ata kanë mundur të kuptojnë mungesën e veçantë të interesit që ai tregonte ndaj çështjes nacionaliste. Por, mes këtyre përfundimeve dhe deklaratës që ai jua shiti Kosovën serbëve ka një hapësirë të tërë, e cila duhet mbushur me argumente të tjera edhe më bindëse. E thënë ndryshe dhe në radhë të parë, po qe se historia do të bëjë përgjegjës Hoxhën për «shitjen» e Kosovës jugosllavëve, në të njëjtën mënyrë ajo duhet të trajtojë bullgarin Dimitrov që «dhuroi» krejt Maqedoninë Lindore, ose hungarezin Ferenc Nagi që «fali» Vojvodinën, ose së fundi italianin Alcide de Gasperi që «dha gratis» pjesën më të madhe të bregdetit Dalmat po të njejtëve jugosllavë. Në radhë të dytë, Hoxha duhet shpallur përgjegjës edhe për «shitjen» e Maqedonisë Perëndimore apo edhe të një pjese të vogël të Malit të Zi, të bashkuara me Shqipërinë në të njëjtën kohë dhe në të njëjtën mënyrë sikundër Kosova, para se ato të rimerreshin përfundimisht nga Jugosllavia.

Së fundi, ajo që tërheq vëmendjen është përpjekja për të regjistruar aksionin e Hoxhës në një kuadër edhe më folklorik se sa një nënshtrim i thjeshtë apo edhe çinteresim nacionalist: në atë të antagonizmave të përjetshme mes Gegëve dhe Toskëve. Ajo vjen nga nuk pritet, nga dy francezë që kaluan një pjesë të jetës së tyre në Shqipërinë komuniste dhe si të tillë, mbahen si vrojtues të vëmendshëm dhe asnjanës të jetës shqiptare: ... Është fort e mundshme që Enver Hoxha të kish kuptuar se, përtej atyre hezitimeve të Titos, serbët nuk do të braktisnin kurrë Kosovën. Ai iu nënshtrua faktit edhe më tepër pasi realizimi i projekteve të tij dhe aspirata drejt pushtetit personal veçse do të pengoheshin nga një « Shqipëri e Madhe» që do të përfshinte një shumicë gegë. Ja përse Enver Hoxha është akuzuar gjithmonë nga ana e mërgatës «republikane» shqiptare se ai ia shiti Kosovën serbëve për të vendosur pushtetin e tij mbi një Shqipëri tashmë të dobësuar. Pa dyshim kjo gjë është e tepruar pasi, duke pasur parasysh raportet e pabarabarta dhe prestigjin e Titos, komunistët shqiptarë cilatdo qofshin dëshirat e tyre, në asnjë mënyrë nuk mund të shprehnin kërkesa territoriale. Hoxha veçse ka preferuar të themelojë, nën pushtetin e tij, një Shtet shqiptar minimal por të pavarur, se sa të parashikonte formimin e një «Shqipërie të Madhe» në kuadrin e një Federate jugosllave të dominuar nga Tito (sh. 3).

Në këtë rast, admirimi ndaj guximit të analizës gërshetohet me habinë, atë të mungesës së këmbënguljes. Vrojtuesit e mësipërm nuk kanë mundur – ose nuk kanë dashur - të vërejnë se zbatimi i projekteve të Hoxhës lidhur me vendosjen e pushtetit të tij mbi këtë Shqipëri të sfilitur, por më të nështrueshme meqenëse kryesisht toskë, përputhet njëkohësisht me humbjen «definitive» të krahinës së Çamërisë, e cila sikundër Kosova mbetet gjithashtu jashtë kufijve shtetërorë të atij shteti shqiptar «minimal». Edhe kjo krahinë, ose më mirë të themi një pjesë e saj, ishte pushtuar nga italianët gjatë lufte dhe në vazhdim, u mbajt «de facto» në orbitën e Shqipërisë musoliniane sikundër Kosova apo edhe Maqedonia Perëndimore – paçka kundërshtimit gjerman për t’u bërë «pjesë përbërëse» e saj. Në qoftë se nëpërmjet një përpjekjeje të vërtetë të intelektit mund të arrijmë të kuptojmë se realizimi i projekteve të tij dhe aspirata drejt pushtetit personal (të Hoxhës) veçse do të pengoheshin nga një «Shqipëri e Madhe» që do të përfshinte një shumicë gegë, mbetet një mister i vërtetë mungesa e tij e entuziazmit, në mos për të krijuar një tjetër «Shqipëri të Madhe» por kësaj here me një shumicë toskë, të paktën për të reklamuar botërisht rikthimin e Çamërisë në gjirin e Mëmëdheut.

Në të vërtetë, shpjegimi i strategjisë e Hoxhës ndaj çështjes kombëtare në përgjithësi dhe Kosovës në veçanti nuk ka nevojë për të tilla konstruksione intelektuale. Programet e para të përpiluara nga PKSH që gjatë luftës, ndërkohë që skicojnë vizionin e një drejtësie sociale, përçojnë në radhë të parë idenë e kundërshtimit me forcë të pushtimin fashist dhe nazist të vendit si edhe përqasjen politike të organizimit të rezistencës. Ndërkohë që këto programe anashkalojnë zgjidhjen konkrete të problemit të Kosovës, masat praktike të ndërmarra në terren (dërgimi i një numri komunistësh shqiptarë në Kosovë) tregojnë qartë se përfytyrimi i saj «territorial» ishte pikërisht ai i realitetit konkret, pra ai krijuar nga pushtimi fashist - me Kosovën si pjesë përbërëse të Shqipërisë. Ky përfytyrim embrionar ngjet si dy pika uji me atë të përvijuar nga komunistët jugosllavë qysh para lufte, në Kongresit e IV të Kominternit (Drezden 1928), që nënvizonte se «... një e treta e shqiptarëve jetojnë në gjirin e Mbretërisë dhe bashkimi i tyre me Shqipërinë kalon vetëm nëpërmjet luftës së përbashkët me PKJ». Ai i rezistoi kohës dhe vështrimit kritik të Konferencës së Pezës ku Fronti Nacional-Çlirimtar përvijëzoi konturet e një pushteti, apo edhe të Konferencës së Parë të Vendit në Labinot, në mars të vitit 1943, ku PKSH rishqyrtoi politikën e saj të përgjithshme dhe i hapi rrugën krijimit të Ushtrisë Nacional-Çlirimtare. Ndërkohë, kjo logjikë ishte vulosur nga vetë komunistët jugosllavë në Bihaç (nëntor 1942), gjatë punimeve të Konferencës së Parë të Këshillit Antifashist të Çlirimit Kombëtar ku mes të tjerash, Tito deklaronte se: «Çështja e Maqedonisë, e Kosovës e Metohisë. do të zgjidhet lehtë dhe për kënaqësinë e përgjithshme të të gjithëve, në qoftë se do të jetë populli vetë që do ta zgjidhë, me armë në dorë, nëpërmjet luftës». Arrijmë në këtë mënyrë në Mukje, ku strategjia e PKSH u përball publikisht për herë të parë me strategjinë e kampit liberal-republikan të përfaqësuar nga Balli Kombëtar.

E gjendur përballë një realiteti të ri – fundosja e regjimit fashist të Duçes, krijuesit të asaj «Shqipërie të Madhe» - PKSH dhe në radhë të parë udhëheqja e saj u detyrua të shqyrtonte mundësinë e bashkëpunimit me forcën tjetër konkurruese – Ballin Kombëtar, dhe të krahasonte përqasjet strategjike. Për herë të parë, ideja e «Shqipërisë së madhe» - më mirë të themi ajo e «Shqipërisë Etnike» - u kthye në një temë debati bile edhe në një argument politik që mund të peshonte në kandarin e ardhshëm të pushtetit. Paralelisht, Hoxha dhe Komiteti i tij Qendror jo vetëm njihnin ndjeshmërinë e veçantë të mentorit të tyre Popoviç ndaj çështjes së Kosmetit (Kosovë-Metohisë) – si edhe kundërshtimin e tij të ndaj kompromiseve me Ballin – por patën rastin të përballeshin edhe me nervozizmin e tejskajshëm si dhe kritikat e ashpra të Svetozar Vukmanoviçit - alias gjenerali Tempo - lidhur me lëvizjen partizane në Kosovë dhe rolin e PKSH që kërkonte përparësinë e organizimit të saj. Përfundimi është ai që dihet: gjatë Konferencës së Dytë të Frontit Nacional-Çlirimtar (Labinot – shtator 1943), PKSH denoncoi dhe hodhi poshtë kompromisin e Mukjes. Megjithatë, edhe në situatën e re të krijuar që i hapte rrugën përplasjes me armë me organizatën nacionaliste, Hoxha deklaronte nga tribuna e Labinotit se :

«Lëvizja nacional-çlirimtare ka për detyrë të bëjë popullin e Kosovës koshient për aspiratat e tij dhe ai do të arrijë të çlirojë veten vetëm nëpërmjet luftës kundër okupatorëve fashistë ose okupatorit eventual jugosllav, Drazha Mihajlloviçit. Ne duhet të kujdesemi që populli i Kosovës të vendosë vetë se me cilën palë do të bashkohet… dhe të kundërshtojë regjimin jugosllav, që do të përpiqet ta shtypë» (sh. 4)

Nëse është vështirë të dallohet diferenca mes kësaj deklarate të Hoxhës dhe qëndrimit konkret të Ymer Dishnicës dhe Mustafa Gjinishit në Mukje, ende më vështirë mbetet të gjendet konformiteti i saj me këshillat dhe porositë e Tempos lidhur me politikën jugosllave ndaj Kosovës.

Nëse Hoxha kish këtë mendim lidhur me Kosovën, përse atëherë ai ju kundërvu kompromisit të Mukjes? Pasi së pari, pikat më të rëndësishme të kësaj marrëveshjeje i përkisnin ndarjes së pushtetit të ardhshëm dhe dukshëm favorizonin Ballin dhe së dyti, ai ende ushqente iluzione lidhur me premtimet e Titos ndaj një zgjidhjeje të çështjes së Kosovës me referendum, pas lufte, konform deklaratave të Bihaçit. Zaten, këto iluzione filluan të shpërndahen par letërkëmbimit mes Tempos dhe udhëheqjes së PKSH (shtator 1943) – me gjithë talentin epistolar të Popoviçit që edhe njëherë u bë zëdhënës i idesë se lëvizja komuniste në Kosovë duhej të administrohej nga vetë shqiptarët – dhe ato u zhdukën përfundimisht pas letrave të Titos, gjithmonë adresuar asaj PKSH-je (dhjetor 1943). Ndërkohë në Jajce ishte zhvilluar sesioni i dytë i AVNOJ (29 nëntor 1943) dhe Kosova nuk shfaqej gjëkund në atë skemën federative të Jugosllavisë së ardhshme, shqiptarët nuk përmendeshin fare – bile edhe komunistët shqiptarë të Kosovës nuk u gjendën të denjë të ftoheshin në punimet e këtij tubimi.

Ngjarjet e dimrit 1943-‘44 si edhe peripecitë nëpër të cilat kaloi Lëvizja Nacional-Çlirimtare e shtynë shqyrtimin e kësaj çështjeje në pranverë. Por ndërkohë, kartat e lojës kishin ndryshuar : në prill 1944, Titoja dërgoi në vend emisarin e tij të ri, Velimir Stojniç që mundi të rreshtonte pas vetes Xoxen, Spirun apo Malëshovën – dikur besnikë të Enverit - dhe ç’është më e rëndësishmja, i hoqi nga dora këtij të fundit zholin Popoviç. Paradoksalisht, në prag të marrjes së pushtetit – një ëndërr «e çmendur», aq e pabesueshme gjatë luftës – Hoxha kuptoi se po i rrezikohej koka. Mes Kosovës dhe kokës, ja edhe ekuacioni që duhej të zgjidhte Enveri gjatë Pleniumit të Beratit dhe që e detyroi të bënte ato deklaratat fort pak të lavdishme lidhur me naivitetin dhe paaftësinë e tij.

Si e justifikon vetë Hoxha qëndrimin e tij ndaj Kosovës? Kohë më vonë, në fillim të viteve 1980, ai detyrohet t’i rikthehet kësaj periudhe dhe eviton përgjigjen e drejtpërdrejtë:

Si komunistë dhe si shqiptarë, me plot të drejtë, ne nuk kemi pranuar asnjëherë të konsiderojmë si një zgjidhje të drejtë atë çka bënë nazi-fashistët në vitin 1941 në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare… Kosova dhe territoret e tjera shqiptare nuk u bashkuan me trupin e Mëmëdheut për të korrigjuar ndonjë padrejtësi të të kaluarës por për një varg motivesh të tjera të mëvonshme. Para së gjithash, nëpërmjet këtij «bashkimi» u kënaqën të gjitha ambiciet dhe dëshirat e vjetra të Italisë fashiste për të skllavëruar sa më tepër territore ballkanike. Së dyti, duke paraqitur vetveten si «çlirimtarë», nëpërmjet këtij «bashkimi», hierarkët e fashizmit dëshironin ta mbanin popullin shqiptar dhe veçanërisht atë të Veriut, larg luftës Nacional – Çlirimtare. Një nga qëllimet e posaçme të kësaj «zgjidhjeje» ishte të neutralizohej dhe të tërhiqej në krahun e fashizmit seksioni i nacionalistëve dhe të tjerë elementë patriotë… Njëkohësisht, nëpërmjet këtij «bashkimi» të kryer me forcën e armëve, fashizmi dhe nazizmi i hapte shtigjet të gjitha grindjeve dhe armiqësive reciproke mes popujve fqinjë të Ballkanit me qëllim që ato të mbaheshin gjallë përjetësisht (sh. 5).

Me gjithë elegancën, pirueta ideologjike nuk arrin të maskojë një të vërtetë – gjysmën e saj: ideja e «Shqipërisë së Madhe» duhej braktisur pikërisht në funksion të qëllimit final të PKSH – marrjes së pushtetit, qëllim i cili mund të realizohej vetëm nëpërmjet asgjësimit të BK – partizan i kësaj ideje. Gjysma tjetër e të vërtetës i takon vetë Enver Hoxhës, i cili u detyrua të pranojë zgjidhjen e paraqitur nga jugosllavët, thjesht për të qëndruar në krye të asaj PKSH-je.

Në këtë prizëm, shqyrtimi i «çështjes Kosovë» tejkalon së tepërmi kuriozitetin hipotetik, bile edhe keqdashës – atë kuriozitet që shtyn të bësh pyetjen: çfarë mjetesh konkrete do të zotëronte nacionalisti Hoxha në fund të luftës për të mbajtur me forcë Kosovën? sikundër dhe tjetrën: çfarë mjetesh konkrete do të përdorte Balli Kombëtar fitimtar për të penguar Ushtrinë Nacional-Çlirimtare të Titos që synonte Kosovën ? Aq më tepër kur kjo e fundit, ishte në gjendje njëherësh, të pengonte Ushtrinë e Kuqe të çlironte Beogradin dhe të nëpërkëmbte trupat aleate të gjeneralit Aleksandër të stacionuara në Italinë e veriut, në maj të vitit 1945, gjatë mësymjes së saj në gadishullin e Istrisë dhe pushtimit të qytetin e Triestes. Interesi i vërtetë i kësaj çështjeje angazhon thelbin e metodës pragmatike të Hoxhës: mënyrën e tij për ta sjellë punën në atë farë feje që interesi i tij i ngushtë personal të mbulohet nga «interesi i shenjtë» i partisë, ndërkohë që ai vetë vihet në rolin e mbrojtjes së teorisë marksiste-leniniste më ortodokse.

Duke ju rikthyer edhe një asaj periudhe fundlufte, patriotizmi i komunistëve shqiptarë – në qoftë se këtu ka vend të flitet për patriotizëm – nuk i tejkalon kurrë kufijtë shtetërorë të vendit, të trashëguar nga monarkia e Zogut; pra, krejt e kundërta me kampin nacionalist, për të cilin bashkimi i Kosovës me trupin e Mëmëdheut përbënte një element thelbësor mbi të cilin ngrihej gjithë strategjia e lëvizjes «republikane». E parë kësisoj – dhe si përgjigje ndaj përfundimeve të Elez Biberajt dhe të tjera përfundime, të cituara më lart, nëqoftëse komunistëve shqiptarë ju mungonte vullneti për të shprehur kërkesa territoriale ndaj fqinjëve kjo nuk vjen as nga pozita e nënshtruar që ata kishin ndaj PKJ, as nga raportet e pabarabarta mes PKSH dhe PKJ as edhe nga prestigji fenomenal i Titos, por nga mënyra e tyre e konceptimit të rolit dhe të misionit politik të asaj force politike që quhej PKSH, të strategjisë së tyre të marrjes dhe të mbajtjes së pushtetit.

Troç, asnjëherë Kosova – dhe aq më pak Çamëria apo Maqedonia lindore – ka bërë pjesë sa në realitetin politik të komunistëve shqiptarë aq edhe në imagjinarin e tyre patriotik. Paçka se herë pas here – dhe sidomos pas viteve 60’, për arsye thjesht të propagandës, ata ngrinin zërin për «nëpërkëmbjen e të drejtave të vëllezërve kosovarë» ose për «shtypjen çnjerëzore dhe antikombëtare të ushtruar nga ana e revizionistëve të Beogradit». Për hir të principit – ose për hir të realizmit të tyre të sprovuar praktik – përpjekjet e tyre shtetformuese, të inauguruara në Pezë dhe të kolauduara në Përmet, u përqendruan brenda kontureve të Shtetit shqiptar të paraluftës, i cili - në vijim të përfundimit të mësipërm të vëzhguesve francezë, ishte po aq minimal sa edhe Mbretëria zogolliane, ndërkohë i themeluar prej Ismail Qemalit që në vitin 1912 dhe i dobësuar deri në zalisje që në lindje, prej përpjekjeve të përbashkëta të fuqive të mëdha evropiane.

Ky «racionalizëm komunist» – në antipod me «idealizmin republikan» por sidoqoftë, në vazhdën e «realpolitikës legaliste» - shprehet me të njëjtat përmasa qoftë gjatë vitit 1941 kur komunistët ndodheshin me vite drite larg pushtetit dhe Shtetit ndërkohë që emri Tito sapo kish filluar të dëgjohej mes qarqeve të ngushta të rezistencës, qoftë në nëntorin e vitit 1944, kur ata erdhën në fuqi dhe filluan të vendosnin pushtetin e tyre mbi territorin kombëtar, qoftë edhe pas vitit 1948, pas prishjes përfundimtare me Titon. Pohimi se Hoxha e «shiti» Kosovën – kjo bindje tautologjike e nacionalistëve shqiptarë, është një korolare e pohimit tjetër të zëshëm ose të nënzëshëm se «komunizmi nuk ka asgjë të përbashkët me nacionalizmin». Ai që ende i mbahet pohimit të parë, duhet të pranojë paralelisht se Hoxha shiti një «mall» që asnjëherë nuk e kish pasur në strajcë - nga momenti që u shpall komunist. Në mos, në nëntor të vitit 1941, ndërkohë që ai në atë kohë s’ish gjë tjetër veçse një anëtar anonim i një Komiteti Qëndror të vajtueshëm prej 11 anëtarësh - kur ai kishte në dorë veçse kyçet e kashtës. Në të kundërt, këmbëngulja në këtë logjikë përbën argumentin më të plotë që kundërshton ngrehinën «nacional-komuniste» të regjimit të Hoxhës, këtë mit bashkëkohor aq të përfolur dhe të përshkruar. Por, kjo është me të vërtetë një tjetër çështje, e cila do të trajtohet në shkrimet e ardhshme.

Nga Georges Xexo, albanie-albanais.com